İspanya’nın Mallorca adasındaki bir plajın yakınında bulunan batık, geç Roma dönemindeki deniz ticaretinin bir görüntüsünü veriyor.
Yeni bir çalışmaya göre, İspanya’nın Akdeniz’deki Mallorca adasında Roma döneminden kalma bir gemi enkazı, yaklaşık 1.700 yıl önce battığında çok değerli bir balık sosu yükü taşıyordu.
Ses Fontanelles batığı, 2019’daki bir fırtınadan sonra keşfedildiği Mallorca’nın başkenti Palma’nın yaklaşık 6 kilometre güneydoğusundaki bir tatil beldesi olan Les Meravelles yakınlarındaki sahilden birkaç yüz metre uzakta sığ sularda yer alıyor.
Daha önceki arkeolojik çalışmalar, geminin Romalılar tarafından “Carthago Spartania” olarak bilinen İspanya’nın Cartagena limanından ya da yakınlarından geldiğini, ancak dördüncü yüzyılda bilinmeyen nedenlerle battığını gösterdi.
(İlgili: Antik Balık Sosu, Pompeii’nin Yok Olduğu Tarihi Doğrulayabilir)
Yeni çalışma ise, batığın şimdiye kadarki en ayrıntılı analizini rapor ediyor. Çalışma, geminin kargosundaki 300 mühürlü amforanın çoğunun, Latince’de “liquamen” olarak bilinen hamsiden yapılan balık sosu içerdiğini ortaya koyuyor.
Barselona Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü Müdürü ve Katalan Araştırma ve İleri Çalışmalar Enstitüsü’nde araştırma profesörü olan çalışmanın başyazarı Miguel Angel Cau Ontiveros, bu döneme ait bu kadar iyi korunmuş bir batık bulmanın alışılmadık bir durum olduğunu söylüyor.
“Bu, Carthago Spartania bölgesinden şimdiye kadar bildiğimiz tek Geç Roma gemi batığı ve Akdeniz’de dördüncü yüzyıldan kalma birkaç batıktan biri.”
Roma Batığı
Batık, yüzeyin yaklaşık 2,4 metre altındaki sığ suda yer aldığından, kıyıya vuran dalgalar arasında inceleme yapmak zordu. Cau, “Deniz hafifçe hareket ettiğinde işler çok karmaşık hale geliyor” diyor.
Cau, batığın ve normalde hızla çürüyecek olan birçok organik parçanın olağanüstü bir şekilde korunmuş olmasının, muhtemelen geminin battıktan hemen sonra kum ve diğer tortularla gömülmüş olmasından kaynaklandığını düşünüyor.
Cau, arkeologların amforaların yanı sıra halatlar, ayakkabılar, ahşap bir matkap ve geminin gövdesini kargodan korumak için kullanılan asma filizleri ve otlardan yapılmış organik malzemeler bulduklarını söylüyor.
Amforaların çoğunda hala içerdikleri maddelerin kalıntıları bulunuyor ve son çalışmada gaz kromatografisi ve diğer analitik yöntemler kullanılarak dördüncü yüzyıldaki Akdeniz ticaretine dair bilgiler edinildi.
Amforaların birçoğunda balık sosu kalıntıları bulunurken, diğerlerinde muhtemelen zeytin, şarap ve belki de sirke içinde korunmuş zeytinlerden elde edilen yağ bulunuyordu. Farklı ürünler için ayırt edici amforalar, Latince’de “tituli picti” olarak bilinen boyalı yazıtlarla etiketlenmişti.
Cau, “Amforaların üzerinde bu kadar çok boyalı yazıtın bulunması bize bunun yaygın bir uygulama olduğunu düşündürüyor” diyor.
Değerli Kargo
Cau, yapılan önceki çalışmalarda yağ amforalarının birçoğunda Konstantin’in Chi-Rho sembolüne benzer bir “Chrismon” veya Hıristiyan monogramı ile damgalanmış mühürler bulunduğunu, bunun da bir kilise yetkilisi tarafından pazarlanmış olabileceklerini gösterdiğini söylüyor.
Bir diğer önemli keşifte, direği gövdeye bağlayan ahşap “basamakta”, Roma’nın bir gemiyi kutsama ritüellerine uygun olarak, günümüz Hırvatistan’ındaki Roma Siscia’sından bir sikke bulundu. Sikke Roma İmparatoru Büyük Konstantin döneminde basılmıştı ve geminin olası en erken tarihini MS 320 olarak belirledi. Cau, “Bu, teknenin dördüncü yüzyılın ortalarında battığını gösteren, kazıda çıkarılan malzemelerle ilgili tüm arkeolojik çalışmalarla da örtüşüyor” diyor.
Antik Romalılar balık sosunun büyük hayranlarıydı ve birkaç farklı türünün tadını çıkarıyorlardı. En ünlüsü fermente edilmiş balık bağırsakları ve kanından yapılan lüks bir ürün gibi görünen “garum” olabilir, ancak “liquamen” bütün balıktan yapılmış gibi görünüyor.
Live Science. 3 Mayıs 2024.
Makale: Cau-Ontiveros, M. Á., Bernal-Casasola, D., Pecci, A., et al. (2024). Multianalytical approach to the exceptional Late Roman shipwreck of Ses Fontanelles (Mallorca, Balearic Islands, Spain). Archaeological and Anthropological Sciences, 16(4), 1-23.
