Kahverengi fareler, Kuzey Amerika’ya gemilerle birlikte sanılandan daha erken geldi ve kemirgen rakiplerini geride bıraktı.
Bu fareler gemilerle Amerika’ta ulaştıktan sonra nesiller boyu şehir sakinlerini çileden çıkarmaya ve tiksindirmeye devam etti ve o kadar yayıldılar ki yaygın fareler, sokak fareleri veya lağım fareleri olarak biliniyorlardı.
Kahverengi farelerin, muhtemelen Christopher Columbus ile birlikte gelen ve sömürge şehirlerinde çoğalan siyah sıçanları arka planda bırakmaları uzun sürmedi.
Science Advances dergisinde yayımlanan çalışmanın yazarlarından Michael Buckley, kahverengi farelerin kıtada ilk kez 1740’tan önce ortaya çıktıktan sonra “sadece birkaç on yıl içinde” Doğu Kıyısı’ndaki hakimiyeti siyah sıçanların elinden aldığını söylüyor.
Cornell Üniversitesi’nden Matthew Frye, kahverengi farelerin siyah farelerden daha büyük ve daha saldırgan olduğunu, insan popülasyonlarına yakın olmak istediklerini söylüyor.
(İlgili: Yeni Kanıtlara Göre Kara Ölüm’ü Fareler Yaymadı)
Frye, “Bu araştırma ile birlikte farelerin ne zaman geldiklerini ve buraya vardıklarında ne yaptıklarını daha kesin olarak biliyoruz.” diyor. “Fare popülasyonuna dair bu bilgilere sahip olmak, onların ne yaptığını ve belki de onları nasıl kontrol altında tutabileceğimizi daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.”
Manchester Üniversitesi’nden Buckley, her iki fare türünün de Kuzey Amerika’ya özgü olmadığını söylüyor. Bilim insanları, Amerika’da kahverengi farelerin 1776 civarında ortaya çıktığını düşünüyordu. Yeni çalışma, bu tarihi 35 yıldan fazla geriye çekiyor.
Buckley ve meslektaşları, arkeologlar tarafından daha önce kazılarda çıkarılmış olan kemirgen kemiklerini analiz ettiler. Kalıntılar, Jamestown’un 1607’deki kuruluşundan 1900’lerin başına kadar Kuzey Amerika’nın doğusundaki ve Meksika Körfezi’ndeki 32 yerleşim yerinden alındı. Diğer örnekler ise yaklaşık 1550 ile 1770 yılları arasına tarihlenen yedi gemi enkazından elde edildi.
Indiana Üniversitesi’nde arkeolojik alanlardaki hayvan kalıntılarını araştıran çalışma yazarı Ryan Kennedy, “Veriler, Atlantik Okyanusu boyunca nakliye ağlarının “esas olarak fare otoyolları olarak işlev gördüğünü” ve kıyı nakliye merkezlerinin kahverengi sıçanların yaşamlarını devam ettirmede temel aldıkları ilk yer olduğunu öne sürüyor.
Araştırmacılar, baskın olmalarının olası bir nedeninin, siyah farelerin normalde tüketeceği yiyecekleri yemeleri olduğunu öne sürüyor. Bu durum da siyah fareler arasında üremeyi azaltmış olabilir. 1830’larda siyah farelerin şehirlerde neredeyse ortadan kaybolduğunu anlatan tarihi anekdotlar, bu bulguyu destekliyor.
Günümüzde Kuzey Amerika şehirlerinde her iki tür fare de bulunuyor, ancak kahverengi fareler daha yaygın. Özellikle bazı şehir merkezleri istila edilmiş durumda. Örneğin New York, geçen yıl orada büyüyen bu sorunun üstesinden gelmek için bir “fare çarı” kiraladı.
En büyük sorun ise farelerin çeşitli hastalıkları taşıyabilmesi. Kahverengi farelerin, enfekte hayvanların idrarındaki bakterilerin neden olduğu leptospirosis adı verilen bakteriyel bir hastalığın yayılmasına sebep olduğu biliniyor. Ayrıca fare tifüsü ve salmonella gibi gıda kaynaklı bakterilerin yayılmasına da neden olabiliyorlar.
Uzmanlar, fare topluluğuna hangi tür farenin liderlik ettiğini bilmenin, bazen öyle görünmese bile şehirlerin zararlıları kontrol etmesine yardımcı olduğunu söylüyor.
Örneğin kahverengi fareler, siyah farelerin genellikle bulunmayı tercih ettiği ağaçlar veya diğer yüksek noktalar yerine, yerde veya yere yakın yerlerde kalmayı tercih ediyorlar.
Buckley, “Hem siyah hem de kahverengi fareler hepçiller, ancak kahverengi fareler özellikle hayvansal ürünlere düşkün; bu da gıda atıklarındaki hayvansal ürünlerin azaltılmasının “fare popülasyonları için kentsel yaşam alanlarının değerini azaltmada en büyük şans olabileceği anlamına geliyor.” diyor.
Frye, mevcut gıda israfını azaltmaya yönelik tüm çabaların buna yardımcı olduğunu söylüyor.
“Kahverengi farelerin orada bulunmasının bir numaralı nedeni gıda bulunabilirliği.” diyor. “Farelerin gıda kaynaklarına ulaşmasını engellemeye yönelik her türlü çaba, etkili bir önlem niteliğinde.”
The Associated Press. 3 Nisan 2024.
Makale: Guiry, E., Kennedy, R., Orton, D., Armitage, P., Bratten, J., Dagneau, C., … & Buckley, M. (2024). The ratting of North America: A 350-year retrospective on Rattus species compositions and competition. Science Advances, 10(14), eadm6755.
